Demir eksikliği anemisi
Demir eksikliğinden şüpheleniyorsanız mutlaka okuyun!!!
Demir, vücudumuzda bulunan en önemli elementlerden biridir, kan taşınması ve kas kasılmasında rol oynayan hücrelerin yapısında yer alır. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerimizin içinde bulunan ve yapısındaki demir ile dokulara oksijen taşıyan bir protein. Vücudun demir ihtiyacı, özellikle hızlı büyüme dönemlerinde artar; eğer dışardan demir desteği gelmezse dokulara kan ve oksijen taşınmasıyla ilgili sorunlar ve buna bağlı belirtiler ortaya çıkar.
Demir eksikliği nedenleri kabaca:
-artmış demir ihtiyacı yani hızlı büyüme nedeniyle demirin yetememesi
-yetersiz alım ya da emilim,
-kayıplar (özellikle genç kızlarda adet, barsaklardan kanama...)
Vücudumuzdaki demir miktarı azaldığında, kan yapımını sağlamak için önce demir depoları boşalır, bu dönemde kansızlık belirtileri ortaya çıkmaz ama yeterli takviye yapılmazsa demir miktarı azalmaya başlar ve kan yapımında demir bulunamaz hale geldiğinde kansızlık bulguları açığa çıkar:
-soluk görünme,
-halsiz ve yorgunluk, çabuk yorulma
-kalpte çarpıntı,
-eller ayaklar ısınmaz, soğuktur,
-Zeka ve algıda düşme,
-davranış problemlerine neden olur.
-bazı çocuklarda buz, toprak, duvar boyası, paslı demir yeme gibi pika semptomları ikincil sorunlara (kurşun zehirlenmezi, barsak parazitleri..) neden olur.
Demir eksikliği açısından riskli çocuklar:
-prematüre bebekler: Erken doğduklarından demir depoları eksik doğarlar. Doğum sonrası hızlı büyüme döneminde de demir ihtiyaçları fazla olduğundan en geç 2ay civarinda demir eksikliği görülür.
-normal zamanında ve normal kiloda doğan bebeklerde 4-6 ay civarında
-annesinde demir eksikliği olan bebekler (ki Türkiye'de çok sık, özellikle tekrarlayan gebelikler ve yetersiz beslenme nedeniyle)
-genc kızlarda adet döneminde kayıplara bağlı
-vejeteryan çocuklar
Anneler kendi vücütlarındaki demiri özellikle gebeliğin son aylarında bebeğe gönderirler, bu nedenle de zamanından önce doğmuş bebeklerin (prematüre) demir depoları boştur. Ayrıca anne kaliteli beslenmiyorsa, demir desteği almayan vejeteryansa, sık sık doğumlar nedeniyle kendi demir depolarını tamamlayamadan doğuruyorsa doğan bebekler de demirden eksik doğacaktır.
Anne sütündeki demir miktarı az olmasına rağmen emilim oranı fazladır o nedenle olabildiğince bu doğal demirden faydalanmak gerekir. Doğum sonrası bebekler hızlı büyüdüklerinden 4-6ay döneminde hele de doğumda eksik depoyla doğdularsa demir eksikliğine girerler. Ek besinlerle bebeğin günlük ihtiyacını karşılayacak kadar demir alınması ancak 9-10. aylardan sonra mümkün olabildiğinden (et, kurubaklagiller,yumurta sarısı..) bu dönemde bebeklere demir takviyesi yapılması uygun olur.
İnek sütünün 1yaşından önce tüketilmesi bebeklerde demir eksikliğinin daha da fazlalaşmasına neden olabilir; çünkü
-inek sütü barsak iç yüzeyi için irritan olduğundan, mide -barsak sisteminden küçük kanamalara neden olarak demir eksikliğini arttırır,
-içeriğindeki kalsiyum, barsaklarda demir ile yarışa girerek emilir yani ya kalsiyum ya da demir emilir, yani beraber alındığı besinlerin içindeki demirin emilimini azaltmış olur,
-mideyi fazlaca doldurduğundan çocuğun demir içeren besinleri almasını zorlaştırı.
Bu nedenle 1yaşından önce bebeklere inek sütü verilmediği gibi, günlük süt tüketimi 1-2 yaş cocuklarda 250ml, 1,5-2yaş üstü çocuklarda da 500 ml geçmemelidir.
Hayvansal kaynaklı hem demiri, bitkisel kaynaklı hem-olmayan demirden daha iyi emilir; bu nedenle içerdikleri demir miktarı aynı olsa bile et/ balık/tavuk ve yumurta sarısındaki demir emilimi kurubaklagillerdekinden iyidir. (Yine de en iyi emilen anne sütündeki demirdir.)
Vejeteryan beslenen çocuklarda, demirin en verimli kaynağı olan et /karaciğer ve daha katı vejeteryanlarda (vegan) yumurta sarısı da tüketilmediğinden mutlaka demirle zenginlestirilmiş gıdalar alınmalı veya demir takviyesi yapılmalıdır.
Beslenmede, demirden zengin gıdalarda emilimi etkileyen faktörlerden biri de hangi besinlerle beraber tüketildiğidir. C vitamini, demir emilimini arttırır, kalsiyum ise azaltır. Emilimi arttırmak için taze sebze, salata, meyve, taze sıkılmış meyve suyu gibi C vitamininden zengin gıdalarla beraber tüketilmelidir. Demirden zengin gıdalar ya da demir ilaçları süt ve süt ürünlerinden 1-2 saat önce ya da sonra verilmelidir.
Örneğin:
:( Et + yoğurt /ayran Kalsiyum, demir ile yarışır. Ya demir ya da kalsiyum emilir.
:) Et + sebze /meyve /meyve suyu. C vitamini emilimi arttırır
:) Balık + salata
Çay ve kahvenin içindeki taninler de demir emilimini engeller bu nedenle çocuklar sabah kahvaltısında bile olsa çay tüketmemelidir.
Sık infeksiyon geçiren ya da parazit taşıyan çocuklarda da demir eksikliği sık görülür.
Özet:
-Önlenebilir bir durum olan demir eksikliği anemisi, toplumsal bir problemdir.
-annelerin kansızlık ve demir eksikliği durumunun düzeltilmesi önemlidir.
-bebeklerde 4-6. aylardan başlayarak doktor tarafından aksi belirtilmedikçe demir takviyesi yapılmalıdır.
-1yaşından küçük bebeklere inek sütü verilmemeli (süt ürünleri verilebilir), 1yaşından büyük cocuklarda da aşırı tüketimler engellenmeli.
-demir eksikliğini engellemek için demirden zengin gıdalar ve emilim arttırılması konusunda aileler özellikle anneler bilgilendirilmeli. Kabaca, C vitamini emilimi arttırır, kalsiyum ve çay azaltır.
-et, tavuk, balık, karaciğer, yumurta sarısı, kurubaklagiller, yeşil yapraklı sebzeler demirden zengindir.
-prematüre bebekler, hızlı büyüyen bebekler, adet goren genç kızlar ve vejeteryanlar özellikle risk altındadır.
Demirden zengin gıdalar için tıkla
katID==108) { ?> Yukarıda yazılı olan tüm olaylar gerçekte yaşanmış olup, çocukların yaş ve cinsiyetleri ve olayın seyri hasta mahrumiyeti açısından anlatım sırasında değiştirilmiş olabilir.
